Amphisbaena is Grieks voor "gaat twee kanten op". Met amphisbaena wordt zowel een fabeldier aangeduid als een groep van echt bestaande dieren aangeduid, de wormhagedissen. Dit artikel beschrijft het fabeldier.
De amphisbaena is een giftig serpent met een kop aan beide uiteinden van het lichaam. Zijn ogen gloeien als kaarsen. Hij zou één van de dodelijkste slangen zijn, geboren uit het bloed van de Gorgo Medusa nadat Perseus met haar druipende hoofd
Medusa van Pieter Paul Rubens met amphisbaena
boven de Libische woestijn had gevlogen. Zijn pijnlijke gif doodt het slachtoffer snel. Het dier zou veel in de woestijn voorkomen, waar hij op de loer ligt voor argeloze dieren of reizigers. De amphisbaena wordt ook wel de Moeder der Mieren genoemd, omdat hij ze regelmatig eet.
De koppen zijn volgens sommige bronnen even groot als de rest van het lijf; ze kunnen beide eten en bijten. Als de ene slaapt, waakt de andere. Door een cirkel te vormen kan de amphisbaena als een hoepel rollen. Ook kan hij, kronkelend als een paling, snel vooruit en achteruit kruipen.
Tweekoppige slangen bestaan echt, maar dan zijn beide koppen aan dezelfde kant van het lichaam. De herpetoloog Raymond Ditmars verhaalt hoe hij vaak is misleid door bepaalde slangen, die vaak op een cirkelvormige manier met de kop in de buurt van de staart liggen. Ditmars meende in die gevallen dat hij een weggeworpen fietsband had gezien. Het idee van de “hoepelslang” kan misschien uit zulke waarnemingen zijn ontstaan.
Het fabelgeslacht amphisbaena wordt ook wel opgedeeld in verschillende ondersoorten:
De Jaculus of Amphiptere
De Scytale
De Seps
De Dipsa